Πανικός, ο φόβος που καθορίζει τη ζωή μας.

Ταχυπαλμία, η καρδιά σου νομίζεις πως θα σπάσει, οι ανάσες δύσκολες και γρήγορες, ο αέρας κόβεται, ιδρώνεις, τρέμεις, το στήθος σου σφίγγεται και νιώθεις φόβο. Φόβο ότι θα χάσεις κάθε έλεγχο, ότι θα ¨τρελαθείς¨, ή ακόμη και φόβο ότι θα πεθάνεις. Κάτι σοβαρό συμβαίνει, κάτι που δεν μπορείς να εξηγήσεις. Ο φόβος εντείνεται και η ανάγκη για αναζήτηση βοήθειας γίνεται επιτακτική.

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα βασικότερα συμπτώματα της κρίσης πανικού. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι στις μέρες μας έρχονται αντιμέτωποι με τέτοιου είδους κρίσεις. Μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους μια με δύο φορές σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου ή να είναι συχνές, στην τελευταία περίπτωση μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για διαταραχή πανικού.

Εκτιμάται ότι το 30% περίπου όλων των ανθρώπων παγκοσμίως μπορεί να εμφανίσουν μια με δύο φορές στη ζωή τους κρίση πανικού. Στις γυναίκες ο κίνδυνος εμφάνισης είναι διπλάσιος από ότι στους άνδρες. Ακριβώς επειδή τα συμπτώματα μιμούνται «οργανικές διαταραχές», όπως είναι το έμφραγμα, οι ασθενείς επισκέπτονται πολλούς γιατρούς και κάνουν πολυάριθμες εξετάσεις, και δεν είναι λίγες οι φορές που επισκέπτονται το τμήμα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων. Αφού αποκλειστούν οργανικά αίτια, αρχίζουμε να μιλάμε για μια ψυχολογική εκδήλωση άγχους, και όχι για μια σωματική εκδήλωση ασθένειας.

Ο φόβος για το τι μπορεί να συμβαίνει και η ανησυχία ότι μπορεί στο μέλλον να ξανασυμβεί αρχίζει να καθορίζει τη ζωή μας.

Φαινομενικά λοιπόν, εμφανίζεται από το πουθενά, χωρίς προφανή λόγο, χωρίς προειδοποίηση, ανά πάσα ώρα και στιγμή. Μπορεί να εκδηλωθεί κατά την διάρκεια της οδήγησης, στον χώρο εργασίας, σε έξοδο με φίλους ακόμη και κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ο τρόπος εκδήλωσης και έντασης διαφέρει από άτομο σε άτομο. Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει μία τέτοια κατάσταση την περιγράφουν ως πλήρη απώλεια ελέγχου και αποσύνδεσης με το περιβάλλον ή τον εαυτό τους. Ο φόβος για επικείμενη κρίση πανικού είναι ικανός να υπονομεύσει την ποιότητα της καθημερινότητας του ατόμου. Κι
αυτό γιατί κατά την εμφάνιση μιας τέτοιας κατάστασης παρουσιάζεται μια έντονη και απότομη έκρηξη φόβου, μια έντονη ανησυχία ότι απειλείται η ίδια η ζωή.
Γενικότερα λοιπόν επικρατεί η αίσθηση του ¨φόβου για τον φόβο¨, το άτομο δηλαδή αρχίζει να φοβάται μήπως φοβηθεί, με αποτέλεσμα να περιοριστούν οι δραστηριότητες που είχε μέχρι πρότινος.

Προκειμένου να μειωθούν ή να αποφευχθούν μελλοντικές κρίσεις ή οι συνέπειές τους, το άτομο οδηγείται σε συμπεριφορές ασφαλείας όπως πχ. αποφυγή έκθεσης σε κόσμο ή σε μέρη όπου είχε προσβληθεί από μία κρίση, αποφυγή κόπωσης, περιορισμός των καθημερινών δραστηριοτήτων.

Η κρίση πανικού όταν συνδέεται με καταστάσεις πολυκοσμίας σε δημόσιους χώρους ή κοινωνικές εκδηλώσεις, αναφέρεται ως «κρίση πανικού συνοδευόμενη από αγοραφοβία».
Οι προσβολές πανικού με ή χωρίς αγοραφοβία εμφανίζονται στο πλαίσιο πολλών διαταραχών, ωστόσο αναφέρονται σε μια διακριτή περίοδο έντονου φόβου ή δυσφορίας με μικρή χρονική διάρκεια. Συνήθως κορυφώνονται μέσα σε 10-30 λεπτά της ώρας, διάρκεια η οποία μπορεί να φανεί στο άτομο που υποφέρει «αιώνας» εξ’ αιτίας της σωματικής και ψυχολογικής εξάντλησης που προκαλούν.

Συχνά λοιπόν εμφανίζονται πολλά από τα ακόλουθα συμπτώματα :
🔸 Ταχυκαρδία / αίσθημα παλμών, καρδιά που ¨σφυροκοπά ¨, αύξηση αρτηριακής πίεσης
🔸 Εφίδρωση
🔸 Τρεμούλα , ρίγη ,έντονος τρόμος
🔸 Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
🔸 Αίσθημα πνιγμονής (αναπνευστική δυσχέρεια, ¨δεν μπορώ να αναπνεύσω¨, ¨ δεν παίρνω αέρα ¨)
🔸 Πόνος ή δυσφορία στο στήθος («πλάκωμα», σφίξιμο στο στήθος)
🔸 Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
🔸 Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάση για λιποθυμία
🔸 Μούδιασμα στα άκρα και γενική αδυναμία
🔸 Αποπροσωποποίηση (αίσθημα ότι βγαίνει από το σώμα του, ο εαυτός του είναι ένας ξένος, αποσπάται από τον ίδιο του τον εαυτό) ή αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού, ότι ο κόσμος γύρω του δεν είναι αληθινός)
🔸 Αίσθημα απώλειας του ελέγχου ή επερχόμενης τρέλας
🔸 Φόβος θανάτου
🔸 Παραισθησίες ( μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα)
🔸 Ρίγη ή αίσθημα ζέστης

🔸Καταστροφικός ιδεασμός/αίσθημα επικείμενου κακού (θα λιποθυμήσω, θα πεθάνω, κάτι πολύ κακό πρόκειται να μου συμβεί) .

Οι κρίσεις πανικού μαζί με τις σωματικές αλλαγές φέρνουν και γνωστικές αλλαγές.
Αναπτύσσεται δηλαδή μια σειρά αρνητικών σκέψεων, οι οποίες επηρεάζουν το άτομο σε συναισθηματικό, σωματικό και συμπεριφορικό επίπεδο. Τα έντονα σωματικά συμπτώματα, σε συνδυασμό με τις αλλαγές στον τρόπο σκέψης, αποτελούν παράγοντα ο οποίος δημιουργεί τον λεγόμενο ¨φαύλο κύκλο¨ των κρίσεων πανικού. Αν για παράδειγμα κατά την προσβολή πανικού αρχίσει η καρδιά να κτυπάει γρήγορα και δυνατά η πρώτη σκέψη που εμφανίζεται είναι ότι συμβαίνει κάτι σοβαρό όπως π.χ. ένα έμφραγμα. Η σκέψη αυτή αυτομάτως οδηγεί σε αύξηση του άγχος και του φόβου. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την έκκριση αδρεναλίνης στον οργανισμό και την περαιτέρω αύξηση των παλμών. Το άτομο παρατηρεί την αλλαγή αυτή και αρχίζει να φοβάται ακόμα περισσότερο, επιβεβαιώνοντας την αρχική του υπόθεση ότι πρόκειται για έμφραγμα.

Info:

Η λέξη πανικός αναφέρεται στον θορυβώδη και ταραχοποιό αρχαίο
ελληνικό θεό Πάνα. Εμφανιζόταν απρόσμενα βγάζοντας δυνατές και
τρομακτικές φωνές με αποτέλεσμα να πανικοβάλει όποιον βρισκόταν
στο διάβα του.

Θεραπεία:

Η θεραπεία για την διαταραχή πανικού εστιάζει σε όλες τις πτυχές, φυσικές,
ψυχολογικές, και φυσιολογικές της διαταραχής. Πολλοί εσφαλμένα θεωρούν πως δεν υπάρχει θεραπεία για τις κρίσεις πανικού.
Από τις πρώτες κιόλας συνεδρίες ο θεραπευόμενος μαθαίνει μια σειρά από τεχνικές που θα τον βοηθήσουν να διαχειριστεί αρχικά τα σωματικά συμπτώματα, όπως είναι η διαφραγματική αναπνοή, η συστηματική χαλάρωση κλπ. που στοχεύουν και στην μείωση των κρίσεων αλλά και στον καλύτερο έλεγχό τους.

Θα ανακαλύψει ποιές σκέψεις και συναισθήματα είναι ικανά να προκαλέσουν μια κρίση πανικού, έτσι ώστε να μπορέσει μέσω της τροποποίησης τους, να αλλάξει και την ερμηνεία που δίνει για αυτές. Να αντικαταστήσει τις όποιες φοβικές σκέψεις , με ρεαλιστικότερους, θετικούς τρόπους επίλυσης των κρίσεων. Θα καταφέρει να μειώσει την ένταση, την διάρκεια και την συχνότητα τους. Θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τους φόβους , τις αποφυγές και τις συμπεριφορές εκείνες που εδραιώνουν τον πανικό . Και τέλος θα αρχίσει να συνειδητοποιεί και να διερευνά τις
όποιες άλυτες ψυχικές συγκρούσεις τον φέρνουν στην ζωή του.

Παράλληλα η θεραπεία μπορεί να συνδυαστεί και με φαρμακοθεραπεία.
Γενικά η μικτή (ψυχολογική και φαρμακευτική θεραπεία) για την διαταραχή Πανικού και την Αγοραφοβία έχουν τα καλύτερα αποτελέσματα. Σε περίπτωση πάντως που ακολουθήσει μόνο φαρμακευτική αγωγή, η πιθανότητα υποτροπής όταν διακοπούν τα φάρμακα είναι μεγάλη, διότι για να αντιμετωπιστεί η διαταραχή πανικού με ή χωρίς αγοραφοβία, θα πρέπει να εντοπιστούν και να διορθωθούν οι δυσλειτουργικοί μηχανισμοί που παράγουν τον πανικό. Επομένως η πληρέστερη θεραπεία θα πρέπει να είναι διφυής: φαρμακευτική αγωγή με παράλληλη ψυχολογική κάλυψη του ατόμου.
Να σημειώσουμε πως σε περίπτωση που κριθεί απαραίτητο, η συνταγογράφηση γίνεται μόνο από ψυχίατρο. Παρόλο που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι απαραίτητη για την άμεση ανακούφιση του ατόμου που υποφέρει, από μόνη της δεν εξαλείφει τα αίτια εμφάνισης του πανικού.

*Σχετικά με την φαρμακευτική αγωγή, η θεραπεία αφορά συνήθως στη χρήση αντικαταθλιπτικών (και κυρίως στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης SSRI’s όπως η φλουοξετίνη, σετραλίνη, η παροξετίνη, η σιταλοπράμη, και s- σιταλοπράμη) αλλά και στη χρήση βενζοδιαζεπινών (κυρίως αλπραζολάμη, λοραζεπάμη, βρωμαζεπάμη και κλοναζεπάμη) αν και η χρήση αντικαταθλιπτικών είναι προτιμητέα . Κι αυτό γιατί οι Βενζοδιαζεπίνες, δεν αντιμετωπίζουν συνυπάρχοντα καταθλιπτικά συμπτώματα
και είναι πολύ πιθανό μετά την διακοπή της χρήσης τους να προκληθεί στερητικό σύνδρομο. Η πιθανότηταεπίσης υποτροπής μετά την διακοπή τους είναι υψηλή.

Πηγές:

WHO: World Health Organization
A.M. KRING- G. C. DAVIDSON J. M. NEALE – S.L. JOHNSON. Ψυχοπαθολογία.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ GUTENBERG
Νίκος Μάνος. Βασικά στοιχεία ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ UNIVERSITY STUDIO, Αναθεωρημένη έκδοση.
BARLOW DURAND . Ψυχολογία και Παθολογική Συμπεριφορά: Μια Σύνθετη
Βιοψυχοκοινωνική Προσέγγιση . Δεύτερη έκδοση Ά τόμος ΕΚΔΟΣΕΙΣ ¨ΈΛΛΗΝ ¨
DSM IV – American Psychiatric Association